Πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας, σύμφωνα με το Άρθρο 2.1 του Συντάγματος είναι ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου. Επιπλέον στο Άρθρο 4.2 του Συντάγματος αναφέρεται ότι τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Μεταξύ των ανθρωπίνων σχέσεων η βία συναντάται από παλιά. Σύμφωνα με την Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ Δρ Χατζηφωτίου (2005) παρατηρεί ότι «η βία, σύμφωνα με τους ερευνητές, ξεκινάει πριν από 4.000 χρόνια, μαζί με το πατριαρχικό εξουσιαστικό σύστημα, όπου η τιμωρία, η βία και οι απειλές ήταν τα μέσα επιβολής του ισχυρού πατριάρχη προς τους κατώτερους του».
Συνήθεις μορφές βίας μέσα στην οικογένεια είναι η σωματική, η σεξουαλική, η λεκτική, η ψυχολογική. Η χειρότερη όμως όλων είναι η ανοχή βίας σε βάρος του εαυτού μας Οι θύτες αποκτούν τόση δύναμη όση τους επιτρέπουν τα θύματά τους. Η σχέση αυτή λειτουργεί αναλογικά, Ο βαθμός στον οποίο δείχνει ανοχή ο ένας από τους δύο στη σχέση, δίνει το περιθώριο στον άλλο να συνεχίζει την κακοποιητική συμπεριφορά του.
Ο Νόμος 3500/2006 ορίζει ως ενδοοικογενειακή βία την τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος μέλους της οικογένειας, η απόδειξη της οποίας αποτελεί και ποινικό αδίκημα και αξιώνει αυτόφωρη διαδικασία και δίκη.
Αναφορικά με την κακοποίηση που παρατηρείται εντός της οικογένειας, η γυναίκα παραδοσιακά φαίνεται να κατέχει την πρώτη θέση ως αποδέκτης της ενδοοικογενειακής ή ενδοσυντροφικής βίας. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να ξεκινήσει λαμβάνοντας την μορφή ενός σεξιστικού ή ευρύτερου υποτιμητικού σχολιασμού και σταδιακά ενδέχεται να καταλήξει ακόμα και σε γυναικοκτονία. Ενδεικτικά, αξίζει να σημειωθεί πως, μέχρι στιγμής, η ελληνική κοινωνία μετρά 13 γυναικοκτονίες μόνο για το έτος 2021, ενώ, σύμφωνα με το Κρητικό Πρακτορείο Ειδήσεων, στο νησί μας από το 2016 μέχρι και σήμερα έχουν καταγραφεί 14 γυναικοκτονίες, με τις 9 να αφορούν περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας (https://www.cna.gr, 2021).
Παράλληλα, όπως προκύπτει από την 1η έκθεση για την βία κατά των γυναικών της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, η πανδημία του κορωνοϊού ανέδειξε τις έμφυλες ανισότητες, καθιστώντας τη βία κατά των γυναικών ως «μια άκρως ανησυχητικά εντεινόμενη συμπεριφορά, με διαστάσεις που επιτακτικά επιβάλλουν τη δημιουργία αυστηρού πλέγματος δράσεων για την πρόληψη, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των δραστών» (https://isotita.gr, 2020). Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως, παρά τις διεθνείς διαστάσεις που έχει λάβει η ευαισθητοποίηση για την έμφυλη βία και παρά την δυναμική παρουσία του φεμινιστικού κινήματος (με το κίνημα «metoo» να μην αποτελεί απλώς μία «τάση της εποχής», αλλά μια ισχυρή ασπίδα που εναντιώνεται σε κάθε μορφή βίας), δυστυχώς τα πατριαρχικά στερεότυπα, τα ταμπού και οι διακρίσεις, με θύματα κυρίως τις γυναίκες, εξακολουθούν να κυριαρχούν ανά την υφήλιο.
Ωστόσο ιδιαίτερη αναφορά θα μπορούσε να γίνει και στη βία στην οποία υπόκειται και ο άντρας μέσα στην οικογένεια. Ειδικότερα παρατηρείται το φαινόμενο άσκησης βίας και από τη γυναίκα στον σύντροφο ή σύζυγό της. Είναι επομένως πιθανό κάτι τέτοιο να συμβεί στον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, θέσης, θρησκευτικών και σεξουαλικών προτιμήσεων. Από τα παλαιότερα χρόνια μέχρι και σήμερα επικρατεί η άποψη ότι ο άντρας μόνο κακοποιεί την σύντροφό του, λόγω κυρίως της διαφοράς στη σωματική δύναμη. Αντιθέτως, αρκετές φορές ο άντρας υφίσταται κακοποίηση από την γυναίκα του, όμως το θύμα ντρέπεται να το ομολογήσει πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα χάσει την αξιοπρέπεια του ως άντρας αλλά και ότι θα υποστεί χλευασμό ή και περιφρόνηση.
Η βία κατά των ανδρών μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, ακόμα και απειλές. Παράλληλα, έχει εντοπιστεί ότι οι γυναίκες είναι πιθανότερο να ασκούν κυρίως ψυχολογική βία εναντίον των συντρόφων τους παρά σωματική. Συγκεκριμένα, δείχνουν συμπεριφορές ζήλιας ή κάνουν επίμονη κριτική και αυτό έχει σημαντική επίπτωση στην ψυχολογία του άνδρα – θύματος. Είναι φανερό ότι οι άνδρες που πέφτουν θύματα κακοποίησης από τη σύντροφό τους συχνά βιώνουν θυμό, συναισθηματική καταρράκωση, κατάθλιψη και ταπείνωση, ματαίωση φόβο, τάση για εκδίκηση και αίσθημα ντροπής. Ωστόσο, οι συνέπειες είναι ακόμα πιο έντονες στους νεαρούς άντρες, καθώς η εμπειρία μιας πρώιμης βίαιης σχέσης στιγματίζει τις μετέπειτα σχέσεις τους με το αντίθετο φύλο και τους καθιστά πιο ευάλωτους σε μελλοντικά καταθλιπτικά επεισόδια και στην εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Όσον αφορά τα περιστατικά βίας προς τα παιδιά, θύτες είναι συνήθως οι ίδιοι οι γονείς, αλλά μπορεί να είναι και άλλα ενήλικα μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Η έκφραση της βίας προς τα παιδιά μπορεί να περιλαμβάνει συμπεριφορές αδιαφορίας του γονέα που κυμαίνονται από παντελή έλλειψη ικανότητάς του να παράσχει στο παιδί ένα κατάλληλο περιβάλλον χωρίς βίαιες συμπεριφορές, έως και την εκδήλωση απροκάλυπτης βίας. «Τέτοιες πρακτικές είναι ο περιορισμός των κινήσεων του παιδιού, η ταπείνωση του, η χρήση κατηγοριών, απειλών και εκφοβισμού, η διάκριση εις βάρος του, η γελοιοποίηση του και άλλες μη σωματικές μορφές απόρριψης ή εχθρικής αντιμετώπισης.» (Ινστιτούτο Υγείας Του Παιδιού, χχ, σ.12).
Ωστόσο τα σημάδια της κακοποίησης προς τα παιδιά δεν είναι πάντα εμφανή. «Συχνά παρουσιάζονται σημάδια απόσυρσης και εσωστρέφειας, αποφυγή αγγιγμάτων ή συναισθηματικής εγγύτητας. Επιπλέον, οι σεξουαλικές γνώσεις και η συμπεριφορά του παιδιού δεν ταιριάζουν με την ηλικία του (πχ επίμονος αυνανισμός, συχνά σε ακατάλληλο περιβάλλον, προκλητική συμπεριφορά απέναντι σε ενήλικες, συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα προς ενήλικες και παιδιά») (Krug et al., 2002).
Για την καταπολέμηση της κακοποίησης, σημαντική αρχή είναι η αναγνώριση των εμφανών ή μη σημαδιών βίας. Η κακοποίηση, μπορεί να γίνει εμφανής στη συμπεριφορά, στη διάθεση και την λειτουργικότητα ενός ανθρώπου. Εάν κάποιος υποπτευθεί πώς ένας άλλος άνθρωπος ενδέχεται να έχει υποστεί κακοποίηση, είναι χρήσιμο να γνωρίζει τρόπους ανίχνευσης και επικοινωνίας. Αν το πρόσωπο που υφίσταται βία ανήκει στο ευρύτερο περιβάλλον του παρατηρητή, καλό θα είναι να χτίσει σχέση εμπιστοσύνης μαζί του, μέσω της συζήτησης, ώστε να εντοπίσει τη δυσκολία και να μπορέσει να κατευθύνει το άτομο ανάλογα.
Τα άτομα που έχουν υποστεί βία έχουν τη δυνατότητα να απευθύνονται στις κοινωνικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες της περιοχής τους. Σε έκτακτες περιπτώσεις μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από τα εφημερεύοντα νοσοκομεία ή από την Αστυνομία.
Στην περίπτωση που κάποιος θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, μπορεί να κάνει καταγγελία στις εισαγγελικές αρχές, το «Συνήγορο του Πολίτη», το «Συνήγορο του Παιδιού» ή στο «Χαμόγελο του Παιδιού». Τηλεφωνικώς, μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει με τις παρακάτω γραμμές ανοιχτής στήριξης:
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ
°Γραμμή SOS εθνικής εμβέλειας 24ωρη άμεση βοήθεια 15900 / sos15900@isotita.gr
°Γραμμή Ελπίδας 24ωρη γραμμή για παροχή έκτακτης στήριξης και πρώτων βοηθειών σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας 801 11 16 000
°Γραμμή δίπλα σου για ενδοοικογενειακή κακοποίηση 800-118-88881
°Κέντρο ισότητας 210 3898000
°Γραμμή για το παιδί 811 32 000 χωρίς χρέωση
°Χαμόγελο του παιδιού- Εθνική τηλεφωνική γραμμή 1056 χωρίς χρέωση/
°Γραμμή SOS της γενικής γραμματείας ισότητας 210-3220900
°Γραμμή SOS Trafficking 800-111-4400 και 210-7704574
°Εθνική γραμμή παιδικής προστασίας εθνικό κέντρο κοινωνικής αλληλεγγύης 1107
°Μαζί για το παιδί 11525
°Γραπτώς για ανοιχτό διάλογο https://meneimystiko.g
Κέντρα Στήριξης:
Συμβουλευτικό Κέντρο «Το Σπίτι της Γυναίκας» του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου
Μελιδονίου 3, Τ.Κ. 71202, Ηράκλειο
Τηλ: 2810 335541
Σύνδεσμος μελών γυναικείων σωματείων Ηρακλείου και νομού Ηρακλείου
Μεραμβέλλου 56, Ηράκλειο Κρήτης
Τηλέφωνο: 2810 242121
infokakopoiisi.gr
Κέντρο ερευνών για θέματα ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι) Συμβουλευτικό Κέντρο Ηρακλείου
Στενημάχου 3, Ηράκλειο Κρήτης
Τηλέφωνο: 2810 341387
E: irakleio@isotita.gr
Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών
Θησέως 18Α, Ηράκλειο, 712 01
Τ: 2810 341387 / F: 2810 343778
E: irakleio@isotita.gr
Διεύθυνση κοινωνικής ανάπτυξης του Δήμου Ηρακλείου στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Καινοτόμων Δράσεων, Δημόσιας Υγείας, Ισότητας των Φύλων
Τμήμα ΚΟΙ.Φ.-Α.Π.Η
Λεωφ. Αρχιεπισκόπου Μακαρίου 22, Ηράκλειο
Τηλέφωνο: 2813. 409 545, 548
Ε: kentrokoinotitas@heraklion.gr
Τμήμα Κοινωνικής πολιτικής- καινοτόμων δράσεων- δημόσιας υγείας-ισότητας των φύλων
Μάχης Κρήτης & Ηφαίστου (γωνία)
Τηλ: 2810. 243 360, 361 & 2810. 344 722
Ε:social@heraklion.gr
Κέντρο Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας Ηράκλειο Κρήτης
Λεωφόρος Εθνικής Αντιστάσεως 136
Τηλ: 2810 245162
Ε: socialserviceskriti@hamogelo.gr
«Όαση του Παιδιού» – Σωματείο Πρόληψης και Προστασίας Κακοποιημένων
Γραφεία: Ασιτών 12, Ηράκλειο
Τηλ. 2811 11 7 100
E: info@gineoasi.gr
Website: http://www.gineoasi.gr
ΞΕΝΩΝΕΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ
Ξενώνας Κακοποιημένων γυναικών και παιδιού
Μεραμβέλλου 56, Ηράκλειο Κρήτης
Το Χαμόγελο του Παιδιού για θύματα ενδοοικογενειακής βίας
2810 3306140
Το Σπίτι Των Αγγέλων – Ξενώνας Φιλοξενίας βρεφών και νηπίων , ηλικίας 0-6 ετών
Επάνω Αρχάνες
Βιβλιογραφία – Σύνδεσμοι:
Χατζηφωτίου Σ. (2005). Ενδοοικογενειακή βία κατά των Γυναικών και Παιδιών, Αθήνα: εκδ.Τζιόλα σ.13
1η Ετήσια έκθεση για τη Bία κατά των γυναικών
Πτυχιακή Εργασία – Ενδοοικογενειακή Βία
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ»
Γλυνιαδάκη Κ, Κυριαζή Α, Μουρτζάκη Μ. 2018. Η ενδοοικογενειακή βία κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης Η οπτική των επαγγελματιών και προτάσεις βελτίωσης των εφαρμοζόμενων πολιτικών. Αθήνα: Action Aid
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. ΧΧ. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ, ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ. ΑΘΗΝΑ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ (ΕΣΠΑ 2007-2013)
Συγγραφική ομάδα:
Μήλιου Σταυρούλα, Κοινωνική Λειτουργός ΚΟΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.Π.Ε. Βενιζελείου Νοσοκομείου Ηρακλείου
Δωματά Μαρία, Κοινωνική Λειτουργός ΚΟΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.Π.Ε. Βενιζελείου Νοσοκομείου Ηρακλείου
Βουλγαράκη Ευγενία, ασκούμενη φοιτήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.
Δακανάλη Αγγελική, ασκούμενη φοιτήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.
Μυλωνά Χρυσούλα, ασκούμενη φοιτήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.
