Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας συμμετείχε χθες, Τετάρτη 17 Απριλίου 2024, στο 1ο Συνέδριο Θαλάσσιας Ασφάλειας με θέμα «Οι διαστάσεις της θαλάσσιας ασφάλειας, και ο ρόλος τους στην ελευθεροπλοΐα», ως κεντρικός ομιλιτής.
Στο Συνέδριο παρευρέθησαν ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Δημήτριος Χούπης και ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος Δημήτριος-Ελευθέριος Κατάρας ΠΝ.
Το Συνέδριο διοργάνωσαν το Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων (fainst.eu) και το The Council for International Relations – Greece (cfir.gr), με τη συνεργασία του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Στην ομιλία του ο κ. Δένδιας ανέφερε:
«Σας ευχαριστώ πολύ για τα ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια, αλλά θα μου επιτρέψετε σε ανταπόκριση μιας τόσο ευγενικής εισαγωγής να αποφύγω τον συνηθισμένο πειρασμό. Και ποιος είναι ο συνηθισμένος πειρασμός; Είναι να αναγνώσω την ομιλία που μόλις μου δόθηκε.
Θα αποφύγω λοιπόν να κάνω αυτό. Θα μου επιτρέψετε αντίθετα να σας πω τις σκέψεις μου για το θέμα σύντομα και εάν κρίνετε ότι ελέχθη οτιδήποτε που εξάπτει το ενδιαφέρον ή την περιέργεια ή την προσοχή, θα το θεωρούσα τιμή μου και χαρά μου να απαντήσω σε ερωτήσεις, εκμεταλλευόμενος το λίγο χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας.
Θέλω να ξεκινήσω με μια γενική εισαγωγή πλάνης, μια ομολογία πλάνης. Ο πλανήτης ολόκληρος, και η Ελλάδα, μπήκε στον 21ο αιώνα, λέω πάντα, θεωρώντας ότι μπαίνει σε έναν αιώνα στον οποίο οι βασικές παράμετροι έχουν πλέον διαγραφεί. Και είναι παράμετροι ειρήνης, δημοκρατίας, οικονομικής ανάπτυξης, ενσωμάτωσης των ανερχόμενων δυνάμεων, όπως η Κίνα, στο διεθνές σύστημα και άλλων αναδυόμενων ίσως προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, αλλά όχι αναζήτηση απάντησης στο ερώτημα: «ειρήνη ή πόλεμος;». Θεωρούσαμε ότι η εποχή των πολέμων βρίσκεται πίσω μας.
Και αυτό η ανθρωπότητα δεν το έκανε αδόκιμα. Στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα λύθηκαν μια σειρά από διεθνή προβλήματα ή φάνηκε ότι λύνονται απίστευτης σημασίας. Θυμίζω το Απαρτχάιντ, θυμίσω το Good Friday Aagreement, θυμίζω τo Oslo Agreements για το Μεσανατολικό, για το Παλαιστινιακό. Αμέσως μετά μάλιστα θα συναντήσω τον τότε Νορβηγό Υπουργό που ήταν ο δημιουργός των Oslo Agreements. Και επίσης το κορυφαίο, η κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου και η ελπίδα ότι η Ρωσία πλέον, όχι η Σοβιετική Ένωση, θα ενσωματωθεί στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης.
Όμως όλες οι ελπίδες απεδείχθησαν λάθος, φρούδες. Και αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουμε ένα περιβάλλον δυσοίωνο, με έναν πόλεμο στα βορειανατολικά μας, ένα δεύτερο πόλεμο στα νοτιοανατολικά μας, μια τρίτη σύγκρουση στα ανατολικά μας και αναφέρομαι στο Νότιο Καύκασο, Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία. Και εάν θέλουμε να δούμε τις θαλάσσιες περιοχές, νομίζω ότι θα δημιουργήσουμε επίσης μια σκοτεινή εικόνα. Αλλά πριν πάω σε αυτό θα ήθελα να σας πω κάτι που ήδη ξέρετε, ποια είναι η ελληνική θέση. Η ελληνική θέση είναι απλή, διαχρονικά απλή: Η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και κυρίως στην περίπτωσή μας η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, με τις λύσεις που αυτό προσφέρει ή αυτό που θα έλεγαν οι Αμερικανοί φίλοι μας «The Rules–based order». Θεωρούμε ότι μια τέτοια θέση αφενός μεν επιλύει τις περισσότερες διεθνείς διαφορές και αμφισβητήσεις, θα έλυνε και αν η Τουρκία συμφωνούσε να συνυπογράψει την UNCLΟS, παραδείγματος χάρη, το 95% της διαφοράς μας με την Τουρκία διά μιας.
Αλλά επίσης πέραν αυτού δίνει έναν κανόνα τον οποίον μπορούμε να ακολουθούμε και επίσης υπηρετεί τα συμφέροντα της συντριπτικής πλειοψηφίας των χωρών του πλανήτη. Πάρα πολλές νησιωτικές χώρες έχουν αυτή την αντίληψη. Λίγο πριν είχα τη χαρά να δω τον Υπουργό Εξωτερικών του Κάπο Βέρντε, χθες την Υπουργό Εξωτερικών της Γκάνα, χώρες όχι κατ΄ ανάγκην μέχρι χθες γνωστές στην Ελλάδα, βρίσκονται στην Αθήνα εξαιτίας του Ocean Conference που είχε συμφωνηθεί το διάστημα που εγώ ήμουν Υπουργός Εξωτερικών, με τον Τζον Κέρι, αλλά χώρες που μπορούν να συμπορευθούν μαζί μας σε αυτή την πορεία.
Υπάρχουν δεκάδες άλλες, δεν χρειάζεται να μνημονεύσω, τις ξέρετε, τις περισσότερες νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, την Ινδία, μία χώρα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για μας.
Εάν όμως κοιτάξουμε τώρα τη θαλάσσια περιοχή γύρω μας, η Μαύρη Θάλασσα είναι κλειστή στην πραγματικότητα και ναρκοθετημένη, υπάρχει μόνο ένας μικρός δίαυλος παράκτιος δίπλα στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, για να υπηρετήσει κατά το δυνατόν τις εξαγωγές της Ουκρανίας, ιδίως τις εξαγωγές του σιταριού, κάτι που όμως πάρα πολύ ενδιαφέρει την παγκόσμια οικονομία, δεν είναι ένα ρωσοουκρανικό ζήτημα μόνο.
Στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχει, και δεν το λέω ως Έλληνας Υπουργός αλλά ως ψύχραιμος και ουδέτερος παρατηρητής, το ίδιο πράγμα θα έλεγαν, ένας τουρκικός αναθεωρητισμός, ο οποίος δεν δέχεται την UNCLΟS ως κανόνα επιλύσεως της διαφοράς με την Ελλάδα, αλλά γενικά ως κανόνα επίλυσης των διεθνών διαφορών. Θεωρεί ότι μπορεί να δημιουργηθεί στην ευρύτερη περιοχή ένα sui generis δίκαιο, το οποίο να υπηρετεί τα συμφέροντά της.
Εάν πάμε νοτιότερα δε, στην Ερυθρά Θάλασσα, υπάρχει αμφισβήτηση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, από μία οιονεί μη κρατική δύναμη, τους Χούθι, οι οποίοι θεωρούν ότι μπορούν τις όποιες απόψεις τους για οποιαδήποτε διαφορά στον πλανήτη να τις εξάγουν ως πρόβλημα, εμποδίζοντας την ελευθερία των συναλλαγών και άρα παρεμποδίζοντας σημαντικά την παγκόσμια οικονομία.
Λέω πάντα όταν μου λένε – παίρνουμε τις επιχειρήσεις – γιατί μας ενδιαφέρει η Επιχείρηση Ασπίδες, το πλαστικό ποτηράκι στο σούπερ μάρκετ που αφορά τον Έλληνα καταναλωτή έχει ανέβει, κυρίες και κύριοι, κατά 60%.
Παρεμπιπτόντως υπάρχουν εργοστάσια στη Γερμανία τα οποία δε λειτουργούν κανονικά αυτή τη στιγμή, λόγω ελλείψεως πρώτων υλών από την Άπω Ανατολή, αλλά αναφέρομαι σε κάτι τόσο απλό, που αφορά πολύ περισσότερο τον Έλληνα καταναλωτή.
Ή να σας πω κάτι άλλο που ουδείς έχει παρατηρήσει; Η τιμή από το καλαμάκι στο σουβλάκι έχει διπλασιαστεί. Δεν μετέχουμε εμείς στον πόλεμο στη Γάζα, δεν υπάρχει λοιπόν λόγος να πληρώσουμε εμείς το αντίτιμο του κλεισίματος των θαλάσσιων οδών, κι όταν λέω εμείς εννοώ οποιαδήποτε άλλη κοινωνία στην Ευρώπη ή στον υπόλοιπο πλανήτη.
Και εάν πάμε κι απ΄ την άλλη πλευρά της Αφρικής, στον Κόλπο της Γουινέας, επίσης, πολύ σημαντικός για την παγκόσμια οικονομία. Όλες οι εξαγωγές πετρελαίου της Νιγηρίας και της ευρύτερης περιοχής, οι εξαγωγές ξυλείας, οι εξαγωγές πρώτων υλών περνάνε από εκεί και πάνε εξαιτίας της πειρατείας, υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας.
Έξω από τις ακτές της Σομαλίας υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας. Άρα, συνολικά θα μπορούσαμε να τη θεωρήσουμε ευρύτερη θαλάσσια περιοχή μας, δεν υπάρχει το καθεστώς της ασφάλειας που θα όφειλε να υπάρχει και να υπηρετεί την παγκόσμια κοινότητα, την παγκόσμια οικονομία, τον πολίτη κάθε χώρας της ευρύτερης περιοχής.
Τι κάνουμε εμείς γι΄ αυτό; Κατ΄ αρχήν αγγλιστί we don’t punch at what we are waiting. Ξέρουμε ποιοι είμαστε, ξέρουμε πόσο μεγάλοι ή πόσο μικροί είμαστε, ξέρουμε ποιοι είμαστε ξέρουμε τις δυνατότητές μας. Όμως ξέρουμε και τα συμφέροντά μας.
Και χωρίς να πάσχουμε από οιονδήποτε μικρομεγαλισμό, επίσης δεν πάσχουμε από τη γνωστή και ιστορικά υπαρκτή και ακμάζουσα στην Ελλάδα ασθένεια του στρουθοκαμηλισμού. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Παριστάνεις ότι τα προβλήματα δεν υπάρχουν αν εσύ βάλεις το κεφάλι σου μέσα στην άμμο.
Ή εν πάση περιπτώσει στην ελληνική περίπτωση να έρθουν κάποιοι άλλοι να τα λύσουν για σένα, κατά τη γνωστή αρχή την οποία αποκαλώ «μπράβο Κολονέλο», όπου κάθεσαι και συγχαίρεις τον άλλον ο οποίος ασχολείται.
Εμείς, στο πλαίσιο της δραστηριότητάς μας, επιχειρήσαμε να λύσουμε προβλήματα και λύσαμε ορισμένα. Καταρχήν με συμφωνίες. Με τη συμφωνία για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με την Ιταλία δώσαμε ένα παράδειγμα πώς μπορούν δύο χώρες να λύσουν μία διαφορά η οποία περιέχει και θέμα αλιευτικών δικαιωμάτων.
Το θέμα της αλιείας της κόκκινης γαρίδας, άμα το ξέρετε, που διατηρούσε τις δύο χώρες σε αδυναμία επίλυσης επί μισό αιώνα. Μισό αιώνα, πενήντα χρόνια.
Με την Αίγυπτο, μετά από τριανταπέντε χρόνια διαπραγμάτευσης, όπου το ζήτημα επήρειας ή μη επήρειας επιλύθηκε κατά τον πλέον δίκαιο τρόπο, ανάμεσα σε δύο χώρες που απέκτησαν επίσης μια πολύ δυναμική σχέση μέσα από αυτή την επίλυση, μια σχέση που οδηγεί αυτή τη στιγμή στη δυνατότητα να έχουμε μια στρατηγική συμμαχία με την πιο σημαντική χώρα στη Βόρεια Αφρική και μια πολύ-πολύ σημαντική χώρα για τον αραβικό κόσμο.
Κι επίσης φτάσαμε στο παρά δύο, για να επιλύσουμε τη διαφορά με την Αλβανία, μια διαφορά που εμπεριέχει το σύνολο των στοιχείων που εμπεριέχει και η διαφορά με την Τουρκία. Και με την Αλβανία συμφωνήσαμε να παραπέμψουμε στη Χάγη τη διαφορά μας και ήμασταν στο τελευταίο στάδιο της κατάρτισης του συμφωνητικού, μέχρι που συνέβη η γνωστή υπόθεση Μπελέρη και έχει διακόψει αυτή την πρόοδο. Όμως η επί της αρχής συμφωνία στον τρόπο επίλυσης υπάρχει, υπάρχει και αυτό είναι κάτι το εξαιρετικά σημαντικό.
Από την άλλη πλευρά η χώρα προέβη σε πρωτοβουλίες πραγματικά όχι συνηθισμένες στην Ιστορία της. Πάντα είχαμε μια τεράστια επιφύλαξη πολύ κατανοητή αν θέλετε, αλλά όχι απαραίτητα εθνικά συμφέρουσα, να επιχειρούμε με οποιονδήποτε τρόπο έξω από τα πολύ στενά σύνορα, τα απολύτως γεωγραφικά σύνορα.
Εμείς πρωτοστατήσαμε, τότε ήμουν Υπουργός Εξωτερικών, στη δημιουργία καταρχήν της επιχείρησης IRINI. Το γεγονός ότι έχει ελληνικό όνομα υποδηλώνει περίπου ποια χώρα ήταν και ο κύριος μοχλός για να δημιουργηθεί.
Μια επιχείρηση όχι πολύ ισχυρή για να είμαστε μεταξύ μας ειλικρινείς, όμως μια επιχείρηση που έβαζε ευρωπαϊκό στολίσκο, ευρωπαϊκό, την ευρωπαϊκή σημαία στη θάλασσα, βόρεια από τη Λιβύη για να εμποδίσει το λαθρεμπόριο όπλων.
Πολύ πιο σημαντική η δεύτερη επιχείρηση ΑΣΠΙΔΕΣ. Επίσης με ελληνικό όνομα, επίσης με ελληνική πρωτοβουλία. Οι ΑΣΠΙΔΕΣ είναι κάτι διαφορετικό, είναι διαφορετική στάση. Είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση που έκανε ποτέ η Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι στη θάλασσα, οπουδήποτε. Η μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση που έκανε η Ευρωπαϊκή Ένωση στην ιστορία της, στα 70 χρόνια της ιστορίας της.
Αυτή τη στιγμή η επιχείρηση ΑΣΠΙΔΕΣ έχει μεγάλο αριθμό χωρών συμμετοχής, έχει πέντε φρεγάτες στη θάλασσα, πέντε διαφορετικών χωρών και ένα πλοίο γενικής υποστήριξης με χειρουργείο της Ολλανδίας και φιλοδοξούμε να μεγαλώσει και περισσότερο.
Το γιατί η Ελλάδα παίρνει πρωτοβουλία στο να υποστηρίζει επιχειρήσεις κοινές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις νομίζω το καταλαβαίνει η καθεμιά και ο καθένας από εσάς και νομίζω από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Έστω και αν κάποια κόμματα για λόγους νομίζω περισσότερο εικόνας και όχι περισσότερο ουσίας, διατυπώνουν αντιθέσεις.
Εάν υπάρχει μια χώρα από τις 27 που έχει απόλυτο και ακέραιο εθνικό συμφέρον στη δημιουργία μιας κοινής ενιαίας ευρωπαϊκής αμυντικής συνείδησης, αυτοί είμαστε εμείς.
Εμείς είμαστε που σε κάποια χρόνια από σήμερα όντας 11 εκατομμύρια, θα έχουμε μια κατάσταση ασφάλειας που θα αντιμετωπίζει απέναντί μας μια χώρα που θα υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια. Δηλαδή θα υπάρχει ένας συντελεστής περίπου 1 προς 10.
Είναι λοιπόν πολύ-πολύ σημαντικό αυτό που συνιστά ευρωπαϊκό χώρο επίσης και αυτό που συνιστά ευρωπαϊκά συμφέροντα επίσης, να μπορεί να επικαλεστεί τη στήριξη μιας κοινής αμυντικής κουλτούρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και αυτό δεν θα γίνει διά μαγείας ένα πρωί. Πρέπει να καλλιεργηθεί. Και δεν μπορείς να καλλιεργήσεις κάτι με την αποχή σου ή με την αδιαφορία σου. Οφείλεις κατ΄ ελάχιστο να συμμετάσχεις ή να αναλάβεις πρωτοβουλία εάν βλέπεις λίγο πιο μακριά.
Πέραν αυτού κάνουμε πρακτικά πράγματα. Είναι εδώ ο Αρχηγός του Ναυτικού. Έχουμε μια πολύ περήφανη ναυτική παράδοση. Λένε οι αξιωματικοί του Ναυτικού ή οι δικές μου μικρές γνώσεις το ίδιο λένε, δεν έχουμε ηττηθεί ποτέ στη θάλασσα.
Όμως το Ναυτικό δημιουργείται από το υστέρημα του Έλληνα φορολογούμενου και λειτουργεί χάρη στον επαγγελματισμό, μερικές φορές πρέπει να πω και στην αυτοθυσία, όχι μόνο στην προσπάθεια, των στελεχών του.
Και υπέστη, όπως και τα άλλα Σώματα, και η Αεροπορία και ο Στρατός, μεγάλες στερήσεις το διάστημα της δεκαετούς κρίσης. Τώρα όμως έρχεται το βασικό ερώτημα: τι το θέλουμε το Ναυτικό; Γιατί επί τη βάσει του τι θέλουμε το Ναυτικό μας πρέπει να αποφασίσουμε τι πρέπει να έχει το Ναυτικό ή αν θέλετε τι πρέπει να είναι το Ναυτικό μας.
Θέλουμε ένα Ναυτικό κλειστής θάλασσας; Ένα Ναυτικό που να προασπίζει μόνο τον στενό χώρο του Αιγαίου; Το Ιόνιο που είναι η πατρίδα μου, αυτή τη στιγμή δεν απειλείται. Αν και μετά την τελευταία τουρκική τοποθέτηση για το θαλάσσιο πάρκο στις Κυκλάδες, έχω μια εντύπωση ότι ίσως η όρεξή τους ανοίξει και για τους Αντίπαξους και ανησυχώ λίγο αλλά εν πάση περιπτώσει ελπίζω ότι υπάρχουν κάποια όρια και στον παραλογισμό της γειτονικής μας χώρας.
Τι το θέλουμε το Ναυτικό μας; Εάν θέλουμε να είναι ένα Ναυτικό κλειστής θάλασσας τότε πρέπει να καταλήξουμε στα συγκεκριμένα συμπεράσματα.
Εάν όμως θέλουμε να υπηρετήσει μια ευρύτερη γεωπολιτική θεώρηση, και ξαναλέω με απόλυτη αίσθηση του μεγέθους μας αλλά μην ξεχνώντας πως και αυτό ιστορικά δεν είναι εύκολα εξηγήσιμο, ότι είμαστε η μεγαλύτερη δύναμη στον πλανήτη στο εμπορικό ναυτικό. Η μεγαλύτερη δύναμη στον πλανήτη. Δεν υπάρχει άλλος τομέας ελληνικής δραστηριότητας που να είμαστε διαπλανητικά πρώτοι. Έχουμε άνω του 20% του παγκόσμιου στόλου, μερικοί το μετράνε γύρω στο 17%, 18%. Συμβιβάζομαι και με τα δύο. Έχουμε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του ευρωπαϊκού στόλου, άνω του μισού.
Το ερώτημα είναι: Όλο αυτό μας δημιουργεί κάποιο ενδιαφέρον και κάποιες υποχρεώσεις; Η πειρατεία παραδείγματος χάρη έξω από τη Σομαλία ή στον Κόλπο της Γουινέας, όπως είπα προηγουμένως, έχει κάποια σημασία για την Ελλάδα ή είναι κάτι παντελώς αδιάφορο;
Αν κανείς πει ότι είναι κάτι παντελώς αδιάφορο τότε πρέπει να λάβει άλλη απάντηση στα εξοπλιστικά του Ναυτικού. Αν όμως πει ότι τον ενδιαφέρει πάλι θα καταλήξει σε συμπέρασμα.
Η δική μας αντίληψη, η αντίληψη της Κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι ότι έχει ενδιαφέρον. Ότι οι ΑΣΠΙΔΕΣ και η IRINI δεν θα μπορούσαν να υπηρετηθούν χωρίς μια ευρύτερη αντίληψη. Έτσι αγοράστηκαν οι τρεις γαλλικές φρεγάτες FDI, τα πιο σύγχρονα βαπόρια αυτού του τύπου στον κόσμο σήμερα.
Ο «Κίμωνας» ήδη τον επόμενο χρόνο θα πλέει στο Αιγαίο. Η πρώτη κυρτή πλώρη, μετά το Αβέρωφ, στη θάλασσά μας, θα ακολουθήσουν άλλα δύο.
Μετέχουμε ήδη σε συζητήσεις για τις αμερικανικές φρεγάτες Constellation, τις φρεγάτες της επόμενης γενιάς με τη λογική να ναυπηγηθούν, να συν-σχεδιαστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι η πρώτη φορά που θα συν-σχεδιάσουμε ένα βαπόρι αυτού του μεγέθους και αυτών των δυνατοτήτων. Και να παραχθούν, να συμπαραχθούν στα ελληνικά ναυπηγεία και επίσης τα ελληνικά ναυπηγεία, η ελληνική ναυπηγική βιομηχανία να μπορεί να παρέχει service σε αυτά τα δύο, όχι μόνο στα ελληνικά πλοία, γενικά στα πλοία αυτού του τύπου και του αμερικανικού ναυτικού που επιχειρούν στην περιοχή.
Συζητάμε με το Ηνωμένο Βασίλειο να μας παραχωρήσει ναρκοθηρευτικά. Πότε και αν κάποια στιγμή λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία, αντιλαμβάνεσθε πόσο θα χρειαστούν ναρκοθηρευτικά στην περιοχή μας, ναρκαλιευτικά. Πόσο απειλή θα μπορούσαν να είναι οι νάρκες στην Ερυθρά Θάλασσα. Χρειάζεται ένα θαλασσινό κράτος το οποίο να μπορεί να παρέχει αυτή την υπηρεσία στην παγκόσμια οικονομία και στην παγκόσμια κοινότητα. Και δεν νομίζω ότι υπάρχει οποιοδήποτε άλλο στην περιοχή που θα μπορούσε να το κάνει αυτό.
Έχουμε αποκτήσει σύγχρονα ελικόπτερα, τα ROMEO. Το πρώτο παραλήφθηκε εδώ και λίγες μέρες από τον Πρωθυπουργό στο ελικοδρόμιο του Μαραθώνα.
Δημιουργούμε, λοιπόν, ένα σύγχρονο, μεγάλων δυνατοτήτων Ναυτικό που να μπορεί να υπηρετήσει την ελληνική αντίληψη και τα ελληνικά συμφέροντα.
Όμως καταλήγω λέγοντάς σας το εξής, δεν υπάρχει κάποιος με τον οποίο να συνομιλώ και να έχει την ελπίδα ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα οι πληγές που άνοιξαν στην ευρύτερη περιοχή και στον πλανήτη θα κλείσουν και θα επουλωθούν.
Τα σενάρια τα οποία μου παρουσιάζονται είναι από προβληματικά έως εξαιρετικά επικίνδυνα. Ο μόνος τρόπος η χώρα να προασπίσει την ανεξαρτησία της και την ύπαρξή της είναι να έχει επαρκείς δυνατότητες για να σταθεί στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, όπως κάθε άνθρωπος που θέλει να υπερασπίσει το σπίτι του πρέπει να έχει μια πόρτα την οποία να μπορεί να κλείσει.
Εάν η είσοδος σε οποιοδήποτε σπίτι είναι ανοιχτή παύει να είναι οικία υπό την έννοια της προστασίας της στέγης και μετατρέπεται απλώς σε στέγη στην οποία ο καθένας μπορεί να μπει και να βγει.
Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα ακόμα που γίνονται στο επίπεδο της τεχνολογίας, των νέων συστημάτων, αλλά νομίζω ότι θα παρεξέκλινα από την αρχική μου τοποθέτηση ότι περισσότερο σημασία έχει να απαντήσω σε τυχόν ερωτήσεις και λιγότερο να σας ταλαιπωρήσω με μακρόσυρτες τοποθετήσεις.
Ευχαριστώ θερμά».
