Η παιδοφιλία είναι μια ψυχοσεξουαλική διαταραχή στην οποία το προτιμώμενο ή αποκλειστικό μέσο σεξουαλικής διέγερσης και ικανοποίησης είναι η φαντασίωση ή η πραγματική συμμετοχή σε σεξουαλική δραστηριότητα με παιδιά προεφηβικής ηλικίας (συνήθως 13 ετών και κάτω). Το ενδιαφέρον μπορεί να στρέφεται σε παιδιά του ίδιου φύλου ή σε παιδιά του άλλου φύλου. Μερικοί παιδόφιλοι έλκονται και από αγόρια και από κορίτσια. Ορισμένοι έλκονται μόνο από παιδιά, ενώ άλλοι έλκονται και από ενήλικους και από παιδιά.
Οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι η παιδοφιλία οφείλεται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες παρά σε βιολογικά χαρακτηριστικά. Κάποιοι πιστεύουν ότι η παιδοφιλία είναι το αποτέλεσμα σεξουαλικής κακοποίησης του ατόμου κατά την παιδική ηλικία. Άλλοι πιστεύουν ότι απορρέει από το είδος της αλληλεπίδρασης που είχε το άτομο με τους γονείς του κατά τα πρώιμα χρόνια της ζωής του.
Κάποιοι ερευνητές αποδίδουν την παιδοφιλία σε καθυστερημένη συναισθηματική ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει ότι ο παιδόφιλος έλκεται από παιδιά επειδή δεν έχει προλάβει να ωριμάσει ψυχολογικά.
Μερικοί θεωρούν ότι η παιδοφιλία είναι αποτέλεσμα μιας διαστρεβλωμένης ανάγκης για κυριαρχία πάνω στο σεξουαλικό σύντροφο. Επειδή τα παιδιά είναι μικρότερα και συνήθως πιο αδύναμα από τους ενήλικες, μπορούν να θεωρηθούν ως μη απειλητικοί υποψήφιοι παρτενέρ. Αυτή η παρόρμηση για κυριαρχία θεωρείται κάποιες φορές ότι εξηγεί το γεγονός πως οι περισσότεροι παιδόφιλοι είναι άντρες.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του παιδόφιλου
Ο παιδόφιλος συχνά είναι πολύ ελκυστικός στα παιδιά που αποτελούν υποψήφια θύματα. Μπορεί να προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του σε αθλητικές ομάδες, ομάδες προσκόπων, θρησκευτικές ή πολιτικές οργανώσεις που αφορούν τους νέους. Σε κάποιες περιπτώσεις, παιδόφιλοι που έλκονται από παιδιά του ευρύτερου οικογενειακού τους περιβάλλοντος, μπορεί να προσφερθούν στους συγγενείς τους για τη φύλαξη των παιδιών. Συχνά έχουν καλές διαπροσωπικές ικανότητες με τα παιδιά και μπορούν εύκολα να κερδίσουν τη εμπιστοσύνη τους.
Κάποιοι παιδόφιλοι κάνουν εκλογικεύσεις ή φτιάχνουν δικαιολογίες που τους επιτρέπουν να αποφεύγουν την ανάληψη ευθύνης για τις πράξεις τους. Μπορεί να κατηγορήσουν τα παιδιά επειδή είναι πολύ ελκυστικά ή σεξουαλικώς προκλητικά. Επίσης μπορεί να υποστηρίζουν ότι «διδάσκουν» στο παιδί «τα μυστικά της ζωής» ή «την αγάπη». Αυτή η εκλογίκευση συχνά γίνεται από παιδόφιλους που έχουν παρενοχλήσει παιδιά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Όλες αυτές οι εκλογικεύσεις συναντώνται στην παιδική πορνογραφία.
Δημογραφικά στοιχεία
Σύμφωνα με διεθνή δεδομένα, η παιδοφιλία μαζί με την ηδονοβλεψία και την επιδειξιομανία, αποτελούν τις τρεις μορφές παραφιλίας που οδηγούν συνήθως στη σύλληψη από την αστυνομία.
Η έναρξη της παιδοφιλικής συμπεριφοράς (όπως και των περισσότερων σεξουαλικών παρεκκλίσεων) συνήθως γίνεται κατά την εφηβεία και την αρχή της ενήλικης ζωής, αν και υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις παιδόφιλων που ξεκινούν τις δραστηριότητές τους κατά τη μέση ηλικία.
Η συχνότητα εκδήλωσης της παιδοφιλικής συμπεριφοράς ποικίλει ανάλογα με το ψυχοκοινωνικό στρες. Όσο αυξάνονται τα επίπεδα στρες του παιδόφιλου, αυξάνεται και η συχνότητα δράσης του ως παιδόφιλου. Το αλκοόλ επίσης επιτείνει αυτή τη συμπεριφορά.
Η παιδοφιλία εκδηλώνεται περισσότερο στους άντρες παρά στις γυναίκες. Επίσης, το ποσοστό υποτροπής (επανάληψη των πράξεων) για τους παιδόφιλους που προτιμούν αγόρια είναι περίπου διπλάσιο από το ποσοστό υποτροπής για τους παιδόφιλους που προτιμούν κορίτσια.
Οι παιδόφιλοι μπορεί να περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στα παιδιά τους ή σε παιδιά συγγενών ή να αναζητούν παιδιά εκτός της οικογένειας. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι ετεροφυλόφιλοι.
Το ψυχολογικό υπόβαθρο του παιδόφιλου
Οι παιδόφιλοι φαίνεται να έχουν ναρκισσιστικά και αντικοινωνικά (ψυχοπαθητικά) χαρακτηριστικά. Δεν έχουν ενσυναίσθηση (δηλ. ικανότητα να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να κατανοούν πώς νιώθει, πώς σκέπτεται κ.ο.κ.) για τα θύματά τους, ούτε μετανοούν για τις πράξεις τους.
Η παιδοφιλία είναι στην ουσία αυτοερωτική, αν λάβουμε υπόψη ότι ο παιδόφιλος χρησιμοποιεί τα σώματα των παιδιών για να αυνανιστεί. Έτσι εξηγείται η επιτυχία του διαδικτύου στον κύκλο των παιδόφιλων: προσφέρει εξαϋλωμένο, ανώνυμο, αυνανιστικό σεξ. Τα παιδιά στο διαδίκτυο είναι απλά αναπαραστάσεις – συχνά τίποτα παραπάνω από ερωτικές φωτογραφίες και ονόματα οθονών.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι παιδόφιλοι δεν δελεάζονται από τα παιδιά αυτά καθαυτά, από το σώμα τους ή από την εκκολαπτόμενη σεξουαλικότητά τους. Αντίθετα, οι παιδόφιλοι έλκονται απ’ αυτό που συμβολίζουν τα παιδιά, απ’ αυτό που αντιπροσωπεύουν και εκπροσωπούν. Σε παλαιότερες εποχές, οι γυναίκες αποτελούσαν (σεξουαλικό) σύμβολο της παιδικότητας. Με την εμφάνιση όμως του φεμινισμού και της ισότητας των δύο φύλων, οι γυναίκες έχασαν τον παραδοσιακό τους ρόλο ως κοινωνικώς αποδεκτά και επιτρεπτά σεξουαλικά «παιδικά υποκατάστατα». Ίσως αυτή η κοινωνική αναστάτωση να έχει σχέση με την αύξηση της παιδοφιλίας παγκοσμίως.
Η κύρια μέθοδος πρόληψης της παιδοφιλίας είναι η αποφυγή καταστάσεων που μπορεί να ευνοούν παιδοφιλικές συμπεριφορές.
Τα παιδιά γενικά δεν θα πρέπει να αφήνονται μόνα τους με αγνώστους. Είναι προτιμότερο οι γονείς να επιβλέπουν τις συναναστροφές των παιδιών χωρίς βέβαια να τα τρομοκρατούν. Τα άτομα που φροντίζουν ή φυλάσσουν το παιδί, κατά την απουσία των γονέων θα πρέπει να είναι αξιόπιστα.
Χρειάζεται εκπαίδευση ώστε τα παιδιά να μάθουν να αποφεύγουν καταστάσεις που τα κάνουν ευάλωτα σε παιδόφιλους. Πρέπει να μάθουν να προστατεύονται όταν αντιμετωπίζουν μια δυσάρεστη κατάσταση – να βάζουν τις φωνές, να τρέχουν και να ζητάνε βοήθεια. Επίσης οι ενήλικοι που εργάζονται με νέους χρειάζεται να μάθουν να αποφεύγουν καταστάσεις που μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούν παιδοφιλικούς σκοπούς.
Τα περισσότερα παιδιά που παρενοχλούνται σεξουαλικά γνωρίζουν το θύτη, οπότε δεν αρκεί η σύσταση των γονέων προς τα παιδιά τους να μην εμπιστεύονται αγνώστους. Θα πρέπει να πείτε στο παιδί ότι κανένας ενήλικας δεν θα πρέπει να τα αγγίζει ή να τους ζητάει να τον αγγίξουν, με οποιονδήποτε τρόπο που τα φέρνει σε αμηχανία, τα αναστατώνει ή τα τρομάζει. Μάθετε στα παιδιά να λένε «όχι» σε ανάλογες περιπτώσεις και να σας το αναφέρουν αμέσως εάν τους συμβεί κάτι τέτοιο. Επίσης πρέπει να τους μάθετε ότι κανένας ενήλικας δεν θα πρέπει ποτέ να τους ζητήσει να κρατήσουν μυστικό ένα άγγιγμα ή ένα φιλί.
Συχνά οι παιδόφιλοι επιλέγουν μονογονεϊκές οικογένειες, όπου οι μητέρες μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευγνώμονες για την προσφερόμενη βοήθεια στη φύλαξη του παιδιού τους. Γενικά, θα πρέπει να είστε καχύποπτοι με κάποιον που δείχνει υπερβολικό ενδιαφέρον για τα παιδιά σας, ιδιαίτερα αν επιδιώκει να βρίσκεται μόνος μαζί τους.
Για να προστατέψετε τα παιδιά από το ενδεχόμενο απαγωγής, μπορείτε να τους πείτε να μην πλησιάζουν ποτέ σ’ ένα αυτοκίνητο, αν κάποιος οδηγός σταματήσει και τους ζητήσει οδηγίες.
Επειδή οι παιδόφιλοι δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο, είναι σκόπιμο να επιβλέπετε τι κάνουν τα παιδιά σας στον υπολογιστή τους. Πείτε τους να μην συναντιούνται ποτέ κατ’ ιδίαν με οποιονδήποτε έχουν γνωρίσει μέσω του διαδικτύου και να μη δίνουν προσωπικές πληροφορίες, όπως το που κατοικούν.
Επίσης τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν τι να κάνουν αν χαθούν. Μπορείτε να τους δώσετε μια προπληρωμένη τηλεφωνική κάρτα για να τη χρησιμοποιήσουν σε τέτοιες περιπτώσεις. Χρειάζεται να απομνημονεύσουν τον αριθμό τηλεφώνου και τη διεύθυνσή σας. Πείτε τους να καλέσουν την αστυνομία αν δεν μπορούν να σας βρουν και να μη δέχονται ποτέ να τους μεταφέρει κάποιος άγνωστος. Αν σας περιμένουν κάπου για να τα παραλάβετε, πείτε τους να περιμένουν μέσα σ’ ένα μαγαζί ή σ’ ένα εστιατόριο – κάπου όπου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι γύρω.
Για παιδιά που έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά, είναι σκόπιμο οι γονείς να απευθύνονται σε ειδικούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας, προκειμένου να επιλυθούν οποιαδήποτε συναισθηματικά προβλήματα έχουν δημιουργηθεί στο παιδί και να προστατευτεί η ψυχική του υγεία.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS – Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) – Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας – Συντονίστρια Σχολών Γονέων http://www.psychotherapeia.net.gr
