Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 14η Αυγούστου 1974, την ημέρα που εκτυλίσσεται η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, γνωστή και ως «Αττίλας ΙΙ».
Μετά την πρώτη τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου του 1974, που οδήγησε και στην πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, στις 23-24 Ιουλίου, και στον σχηματισμό δημοκρατικής κυβέρνησης εθνικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η ελληνοκυπριακή πλευρά επιχειρούσε, μέσω διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, να δοθεί διπλωματική λύση.
Κάτι τέτοιο όμως δεν επετεύχθη.
Στην πραγματικότητα όσο οι διπλωματικές αποστολές συζητούσαν στη Γενεύη, η Τουρκία περνώντας δυνάμεις της στο ήδη κατειλημμένο από τις δυνάμεις της βόρεια τμήμα της Κύπρου, προετοίμαζε αδιάκοπα και ανεμπόδιστα τις συνθήκες για ένα δεύτερο χτύπημα.
Αττίλας ΙΙ
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 15ης Αυγούστου 1974:
«Υπό την συνεχή κάλυψιν αεροπορικών βομβαρδισμών και πυροβολικού, τουρκικαί δυνάμεις αρμάτων μάχης και πεζικού εξαπέλυσαν σειράν επιθέσεων τόσον εις την περιοχήν της Λευκωσίας όσον και εις περιοχάς ανατολικώς και δυτικώς της πρωτευούσης – προς την κατεύθυνσιν της Αμμοχώστου και της Σκυλλούρας.
»Αι περιοχαί εις τας οποίας εξαπέλυσαν τας νέας επιθέσεις των οι Τούρκοι, ευρίσκονται εις το βόρειον τμήμα της Κύπρου, και εκφράζονται φόβοι, ότι η Άγκυρα επιζητεί να διευρύνη τον έλεγχον της εις το τμήμα από του χωρίου Κόκκινα, εις το βορειοδυτικόν τμήμα της Κύπρου, μέχρι της Αμμοχώστου, εις το ανατολικόν, διά να προωθήση τα διχοτομικά της σχέδια.
»Εις την περιοχήν αυτήν πιστεύεται ότι ανεφέρετο και ο Τούρκος πρωθυπουργός κ. Ετζεβίτ με την δήλωσίν του ότι “δεν επιδιώκωμεν να θέσωμεν υπό τον έλεγχόν μας μεγαλύτερον τμήμα της Κύπρου από εκείνο το οποίον θεωρούμεν ως δίκαιον μερίδιον των Τουρκοκυπρίων.
(…)
Στη Λευκωσία
»Τουρκικά άρματα μάχης και πεζικόν διέσπασαν γραμμάς των κυπριακών δυνάμεων ανατολικώς και δυτικώς της Λευκωσίας. Καθώς πυκνά νέφη καπνού υψούντο από κατεστραμμένας οικίας, εργοστάσια και στρατιωτικάς εγκαταστάσεις εις αμφοτέρας τας πλευράς της πρωτευούσης – συνεχίζει το πρακτορείον – ελληνικαί κυπριακαί δυνάμεις ήρχισαν να υποχωρούν, μεταφέρουσαι αντιαεροπορικάς πυροβολαρχίας και μεταγωγικά οχήματα πλήρη στρατιωτών.
»Ο κυπριακός ραδιοσταθμός μετέδωσεν ότι κατερρίφθησαν τέσσαρα τουρκικά αεροπλάνα, αλλά τούτο δεν ημπόδισε τους Τούρκους να συνεχίζουν τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Λευκωσίας, οι οποίοι ήρχισαν από των πρωινών ωρών και συνεχίζοντο μέχρι της μεσημβρίας.
»Ο τουρκικός ραδιοσταθμός μετέδωσεν ότι και τουρκικαί δυνάμεις διατηρήσεως της ειρήνης προχωρούν ταχέως και διέσπασαν πολλάς ελληνικάς γραμμάς αμύνης. Τα τουρκικά άρματα μάχης και το πεζικόν προελαύνουν ταχέως.
(…)
»Άλλαι πληροφορίαι αναφέρουν ότι οι Τούρκοι προωθήθησαν κατά 400 περίπου μέτρα πέραν της “πράσινης γραμμής” η οποία χωρίζει τον ελληνικόν και τον τουρκικόν τομέα της Λευκωσίας.
»Αι τουρκικαί δυνάμεις αναφέρεται ότι κυκλώνουν το κτίριον της βρεταννικής υπάτης αρμοστείας (πρεσβείας) όπου συνεχίζονται σφοδραί συγκρούσεις, ως μετέδωσε το Ασσοσιεϊτεντ Πρες.
»Δημοσιογράφοι ευρισκόμενοι εις το ξενοδοχείον “Χίλτον” της Λευκωσίας μεταδίδουν ότι είδον άρματα μάχης της ελληνοκυπριακής εθνοφρουράς να μετακινούνται εκτός της κυπριακής πρωτεύουσας κατευθυνόμενα προς τον στρατηγικόν λιμένα της Αμμοχώστου.
(…)
Σφοδρές μάχες
»Ο ανταποκριτής του πρακτορείου Ηνωμένος Τύπος μεταδίδει εκ του ξενοδοχείου Χίλτον της Λευκωσίας ότι αι σφοδρότεραι μάχαι εις την Κύπρον σημειούνται εις την περιοχήν Μία Μηλέα, 3 χιλιόμετρα βορειοανατολικώς της Λευκωσίας, όπου αι τουρκικαί δυνάμεις υποστηριζόμεναι υπό βαρέων αρμάτων μάχης προωθούνται επί της οδού Λευκωσίας – Αμμοχώστου.
»Ο ανταποκριτής προσθέτει ότι αδιάκοπα κύματα τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών πλήττουν από της πρωΐας διά βομβών, ρουκετών και πολυβόλων τας ελληνοκυπριακάς περιοχάς της Λευκωσίας.
(…)
»Αι επιθέσεις τας οποίας εξαπέλυσαν αι τουρκικαί δυνάμεις έγιναν κατά μήκος της “γραμμής Αττίλα”, η οποία τέμνει την νήσον από του τουρκοκυπριακού χωρίου Κοκκινά εις τας βορειοδυτικάς ακτάς μέχρι της Αμμοχώστου εις τας ανατολικάς ακτάς.
(…)
»Τουρκικά αεροσκάφη εβομβάρδισαν σήμερον την 14ην ώραν Ελλάδος την πόλιν της Αμμοχώστου επί των ανατολικών ακτών της Κύπρου, αναφέρει εκπομπή του Ελληνοκυπριακού Ραδιοφωνικού Σταθμού ακουσθείσα εις Τελ Αβίβ.
Η Ελλάδα αποχωρεί από το ΝΑΤΟ
Η ελληνική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, διαμαρτυρόμενη για την απραξία του ΝΑΤΟ μπροστά σε αυτή τη δεύτερη, μέσα σε λίγες ημέρες, εγκληματική ενέργεια της Τουρκίας, αποφάσισε την αποχώρηση της χώρας από τη δυτική συμμαχία.
«Η απόφασις της Κυβερνήσεως όπως η Ελλάς αποχωρήση από την στρατιωτικήν οργάνωσιν του ΝΑΤΟ προεκάλεσε γενικήν επιδοκιμασίαν ανά ολόκληρον την χώραν. Η απόφασις, η οποία είχε ληφθή ενωρίς την πρωΐαν χθες από τον πρωθυπουργόν κ. Κ. Καραμανλήν μετά σύσκεψιν εις το Πεντάγωνον με την στρατιωτικήν ηγεσίαν της χώρας, επεκυρώθη την μεσημβρίαν από έκτακτον υπουργικόν συμβούλιον και ενεκρίθη εν συνεχεία από τους κληθέντας προς ενημέρωσιν κοινοβουλετικούς πρώην πρωθυπουργούς.
»Η απόφασις της Κυβερνήσεως απετέλεσε και την πρώτην της αντίδρασιν, όταν απεδείχθη χθες ότι η συμμαχία του ΝΑΤΟ ήτο ανίκανος όχι μόνον να διασώση από ναυάγιον την διάσκεψιν της Γενεύης αλλά και να παρεμποδίση την Τουρκίαν από την εξαπόλυσιν νέας βαρβάρου και απροκλήτου επιθέσεως εις την Κύπρον.
(…)
»Το αυτό πρακτορείον (σ.σ. Γαλλικόν Πρακτορείον Ειδήσεων) διαπιστώνει ότι “ο ελληνικός λαός καθώς και ο πρωθυπουργός κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής εγνώριζαν ότι το ΝΑΤΟ απέδειξε πλήρη ανικανότητα εις την προσπάθεια να παρεμποδίση την διαμάχην μεταξύ δύο μελών του».
Αμμόχωστος
Η Αμμόχωστος ήταν από τις περιοχές που καταλήφθηκαν τελικά κατά τη διάρκεια του Αττίλα 2.
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 17ης Αυγούστου:
«Ελήφθη ολίγας ώρας προς της καταλήψεως της Αμμοχώστου συγκλονιστικόν μήνυμα απευθυνόμενον προς “τας μητέρας και γυναίκας όλης της γης”, εις το οποίον αναφέρεται, μεταξύ άλλων:
“Με πρωτοφανή βαρβαρότητα αι τουρκικαί ορδαί επιτίθενται κατά του αμάχου πληθυσμού και των γυναικοπαίδων. Τριάντα χιλιάδες κάτοικοι της επαρχίας Κυρηνείας εξεδιώχθησαν βιαίως από τας εστίας των, χωρίς να τους επιτραπή να αποκομίσουν το παραμικρόν από αυτάς.
Άνδρες φονεύονται και σφάζονται προ των οφθαλμών των συζύγων και των παιδιών των, γέροντες και γυναίκες δέρονται ανηλεώς, γυναίκες βιάζονται χωρίς να εξαιρούνται έγγαμοι και έγκυοι ακόμη, εμπρός εις τους οφθαλμούς των τέκνων και των οικειών των.
Αι περιουσίαι των κατοίκων εσυλήθησαν και κατεστράφησαν. Όλοι οι άνδρες, μηδ’ εξαιρουμένων και ανηλίκων θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου και άλλοι μεν περίπου 800 κατά πληροφορίας του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού μετεφέρθησαν ως κατάδικοι εις τας φυλακάς της Τουρκίας, άλλοι παρ’ όλον ότι παρεδόθησαν και εκρατούντο υπό την επίβλεψιν της Διεθνούς Δυνάμεως των Ηνωμένων Εθνών, κατά παράβασιν των Διεθνών Συνθηκών και του Δικαίου απήχθησαν υπό των Τούρκων βιαίως και μετεφέρθησαν εις άγνωστον περιοχήν εν Κύπρω, διά να εκτελέσουν οχυρωματικά έργα προς χάριν των εισβολέων.
“Τρόφιμα και φάρμακα τα οποία εστάλησαν εις τα γυναικόπαιδα ευρισκόμενα εις περιοχάς κατεχομένας υπό των Τούρκων, διά της Ειρηνευτικής Δυνάμεως και του Ερυθρού Σταυρού, είτε εκρατήθησαν υπό των Τουρκικών στρατευμάτων είτε παρεμποδίζονται τα γυναικόπαιδα εις την κατανάλωσιν τούτων και αποστερούνται αι γυναίκες και τα παιδιά τροφής και ύδατος”.
»Το μήνυμα υπογράφεται από την πρόεδρον του Λυκείου των Ελληνίδων Αμμοχώστου κ. Μ. Πετρίδου και την γραμματέα κ. Κλ. Αγγελίδου».
Μετά τον Αττίλα ΙΙ
Όπως αναφέρει το κυπριακό υπουργείο Εξωτερικών μετά τον «Αττίλα ΙΙ» και την κατάληψη της Αμμοχώστου,
«Η Τουρκία έθεσε υπό παράνομη στρατιωτική κατοχή πέραν του 36% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο και κατέχει μέχρι σήμερα.
»Ως αποτέλεσμα της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και κατοχής, 162.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν και έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα και μέχρι σήμερα εμποδίζονται από τις κατοχικές αρχές να επιστρέψουν στα σπίτια και στις περιουσίες τους.
»Μέχρι το τέλος του έτους 1975, η συντριπτική πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων που ζούσαν σε περιοχές ελεγχόμενες από την νόμιμη κυβέρνηση, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετακινηθούν, ως αποτέλεσμα της εκβιαστικής πολιτικής της Τουρκίας, στο υπό τουρκική κατοχή έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
»20.000 Ελληνοκύπριοι και Μαρωνίτες επέλεξαν να μην εγκαταλείψουν τα σπίτια τους παρά την τουρκική κατοχή. Οι περισσότεροι από αυτούς που παρέμειναν, κυρίως στη χερσόνησο της Καρπασίας υποχρεώθηκαν σταδιακά να εγκαταλείψουν την περιοχή. Ο αριθμός των Ελληνοκυπρίων και Μαρωνιτών που ζουν σήμερα σ’ αυτή την περιοχή έχει μειωθεί στους 300.
»Η δραματική μείωση του αριθμού των εγκλωβισμένων καθίσταται πιο συγκλονιστική αν λάβει κανείς υπόψη τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Βιέννη στις 2 Αυγούστου 1975, με την οποία η τουρκική πλευρά αναλάμβανε να παράσχει στον εγκλωβισμένο πληθυσμό “κάθε βοήθεια για να διάγει ομαλή ζωή, περιλαμβανομένων διευκολύνσεων για την παιδεία και για την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων του, καθώς και ιατρική περίθαλψη από δικούς του γιατρούς και ελευθερία διακίνησης στον βορρά”.
Παραβίαση συμφωνηθέντων
»Παραβιάζοντας τα συμφωνηθέντα, σε πρακτικό επίπεδο, η τουρκική πλευρά υπέβαλλε τους εγκλωβισμένους σε συνεχή παρενόχληση, περιορισμούς στη διακίνηση, άρνηση πρόσβασης σε επαρκή ιατρική φροντίδα, άρνηση επαρκών εκπαιδευτικών διευκολύνσεων, ιδιαίτερα πέραν της στοιχειώδους εκπαίδευσης, περιορισμούς του δικαιώματος χρήσης της ακίνητης περιουσίας τους και περιορισμούς της ελεύθερης άσκησης των θρησκευτικών δικαιωμάτων τους. Επρόκειτο, συνεπώς, για μια σκόπιμη πολιτική εθνικού ξεκαθαρίσματος, που ανάγκαζε τους εγκλωβισμένους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
»Παράλληλα, η Τουρκία εφάρμοσε από το 1974 συστηματική πολιτική εποικισμού του κατεχομένου τμήματος της Κύπρου με μαζική μεταφορά πέραν των 160000 Τούρκων εκ Τουρκίας με στόχο την αλλαγή του δημογραφικού χαρακτήρα και αλλοίωση της πληθυσμιακής ισορροπίας στο νησί
»Η πολιτική αυτή, σε συνδυασμό με την εκδίωξη των Ελληνοκυπρίων κατοίκων της περιοχής, την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και την παράνομη αλλαγή των γεωγραφικών τοπωνυμίων στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, στοχεύει στην εξάλειψη κάθε ελληνικού και χριστιανικού στοιχείου που υπήρχε για αιώνες και εν τέλει στην τουρκοποίηση της περιοχής.
»Στοχεύει επίσης στην αλλαγή του ισοζυγίου δυνάμεων και του κοινωνικού ιστού στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας με την πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης.
»Με τη μαζική δε μετανάστευση Τουρκοκυπρίων από τις κατεχόμενες περιοχές, ο ολικός αριθμός των Τούρκων στρατιωτών και εποίκων είναι τώρα μεγαλύτερος από τους εναπομείναντες Τουρκοκύπριους».
