Η απώλεια όρασης, όπως και κάθε σημαντική απώλεια η οποία είτε προϋπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου είτε συμβαίνει σε κάποια χρονική στιγμή της ζωής του ξαφνικά ή σταδιακά μέσα από μία αργή και ψυχικά οδυνηρή διαδικασία, συνεπάγεται απώλεια πολλών επιμέρους δεξιοτήτων και ανέσεων, αλλά και καθιερωμένων φυσικών, ψυχικών και κοινωνικών καταστάσεων, από τις οποίες μία από τις σημαντικότερες είναι η ελεύθερη μετακίνηση. Απώλεια της ικανότητας αυτής συνεπάγεται δυσκολία διατήρησης της εργασίας, του οικονομικού επιπέδου, της κοινωνικής θέσης, των κοινωνικών δραστηριοτήτων και των φιλικών επαφών, με αποτέλεσμα την απομόνωση και τον αποκλεισμό του ανθρώπου.
Ο άνθρωπος που έχει χάσει μερικώς ή ολικώς την όρασή του, έχει τη δυνατότητα να εκπαιδευτεί σταδιακά μέσω του κατάλληλου εκπαιδευτικού προγράμματος και με τη βοήθεια ειδικών τεχνικών και τεχνικών βοηθημάτων αφενός στην άνετη, ασφαλή και ανεξάρτητη κίνηση τόσο σε εσωτερικό όσο και εξωτερικό χώρο, αφετέρου στην αυτόνομη διαβίωση στο χώρο του σπιτιού και της εργασίας.
Η εκπαίδευση στην Κινητικότητα και τον Προσανατολισμό πραγματοποιείται μέσα από τη χρήση βοηθημάτων κινητικότητας, το πιο γνωστό από τα οποία είναι το λευκό μπαστούνι, το οποίο διατίθεται σε διάφορους τύπους ανάλογα με το βαθμό απώλειας της όρασης ή την ύπαρξη ταυτόχρονα και άλλων αναπηριών.
Άλλα βοηθήματα χρήσιμα στην Κινητικότητα και τον Προσανατολισμό ενός ανθρώπου με μερική ή ολική απώλεια όρασης είναι επίσης τα ηλεκτρονικά βοηθήματα, ενώ ένα σημαντικό κομμάτι της μετακίνησης των τυφλών και μερικώς βλεπόντων ατόμων καλύπτουν και οι βλέποντες οδηγοί.
Σκύλοι οδηγοί και κινητικότητα φυλών
Όμως η ανεξαρτησία που συνεπάγεται η κίνηση με το λευκό μπαστούνι σε συνδυασμό με την ασφάλεια που παρέχει η ύπαρξη ενός έμψυχου οδηγού συναντιούνται ταυτόχρονα στη χρήση σκύλων οδηγών τυφλών.
Ο σκύλος, πιστός σύντροφος και βοηθός του ανθρώπου, χαρακτηρίζεται όπως είναι γνωστό για την ευφυΐα του, την πολύ καλή του ακοή και τη δυνατή του όσφρηση, την προθυμία του για συνεργασία με τον άνθρωπο, τη δεκτικότητά του στην εκπαίδευση και την ανάγκη του για ανθρώπινη παρουσία. Όλες αυτές οι ιδιότητες, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα παροχής πολλών και διάφορων υπηρεσιών από τους σκύλους, οδήγησαν στην αποτελεσματική χρήση τους κατά την αντιμετώπιση, θεραπεία και αποκατάσταση διαφόρων αναπηριών αλλά και ψυχικών παθήσεων.
Οι σκύλοι βοηθοί μπορεί να είναι σκύλοι υπηρεσίας για άτομα με κινητικές αναπηρίες, σκύλοι για άτομα με πρόβλημα ακοής, σκύλοι θεραπείας για άτομα με ψυχικές ή νοητικές παθήσεις, κλπ, ενώ οι σκύλοι οδηγοί είναι ένα πολύ σημαντικό και αποτελεσματικό εργαλείο στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό των ατόμων με πρόβλημα όρασης.
Οι σκύλοι-οδηγοί τυφλών, προσφέρουν τον ευκολότερο, ασφαλέστερο και ταχύτερο τρόπο μετακίνησης στους ανθρώπους με βλάβη στην όραση. Με άλλα λόγια, γίνονται τα μάτια τους.
Υπακούν σε 25 εντολές, προσπερνούν κάθε είδους εμπόδια, μπορούν και εντοπίζουν στοιχεία στο χώρο όπως καθίσματα, γκισέ, ταμεία, πόρτες, σκάλες, στάσεις, διαβάσεις, ασανσέρ, κάδους σκουπιδιών κι άλλα πολλά. Έχουν την ικανότητα να κοιτούν ψηλά και να αποφεύγουν έτσι, εμπόδια ύψους που δεν ανιχνεύονται με το λευκό μπαστούνι όπως μπαλκόνια, ταμπέλες, κλαδιά.
Έχουν το δικαίωμα να παρακούσουν μια εντολή εάν κρίνουν πως αυτή, είναι εσφαλμένη, δεδομένου ότι, οι χειριστές τους δεν έχουν οπτική επαφή με το περιβάλλον και μπορεί να μην κρίνουν σωστά μια κατάσταση.
Βλέπουν από μακριά εάν υπάρχει ένα εμπόδιο, π.χ. εάν το απέναντι πεζοδρόμιο είναι παρκαρισμένο κάποιο όχημα κι επινοούν μια διαφορετική διαδρομή. Ενώ ο ήχος μίας κατάστασης μπορεί να μπερδέψει ένα άτομο με προβλήματα όρασης, οι σκύλοι μπορούν να δουν αν ένα όχημα περνάει το φανάρι με κόκκινο και σταματούν.
Η δουλειά του σκύλου-οδηγού, είναι η δυσκολότερη δουλειά που μπορούν να κάνουν οι σκύλοι, κυρίως επειδή, είναι οι μοναδικοί σκύλοι, που συνοδεύουν ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν οπτική επαφή με το περιβάλλον. Οπότε, συχνά καλούνται να λύσουν εξ ολοκλήρου ένα πρόβλημα, χωρίς βοήθεια.
Μεταξύ του τυφλού χρήστη και του σκύλου του υπάρχει συναισθηματικό δέσιμο, όπως και στη σχέση κάθε ανθρώπου με το σκύλο του, πόσο μάλλον στην περίπτωση αυτή που προσφέρεται αυτή η μοναδική βοήθεια προς όφελος του τυφλού χρήστη. Οι περισσότεροι άνθρωποι με πρόβλημα όρασης θέλουν να είναι ανεξάρτητοι και δε μπορούν να περιμένουν τον κάθε φίλο ή συγγενή να τους οδηγήσει στις υποχρεώσεις τους. Αγαπούν την ανεξαρτησία και γι΄αυτόν τον λόγο εκπαιδεύονται στη χρήση του λευκού μπαστουνιού. Με το σκύλο νιώθουν ακόμα μεγαλύτερη ασφάλεια ενώ συνεχίζουν να διατηρούν την ανεξαρτησία τους και παράλληλα απολαμβάνουν και τη συντροφιά ενός πολύ καλού και πιστού φίλου, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε όλοι όσοι ζούμε παρέα μ’ ένα σκύλο.
