Ως Παιδόφιλος, ορίζεται το “άτομο ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ετών (ή 5 έτη μεγαλύτερο από το ανήλικο που αποτελεί θύμα εκμετάλλευσης” που βιώνει σεξουαλική διέγερση, έχει φαντασιώσεις ή παρορμήσεις απέναντι σε παιδιά μικρότερα των 13 χρόνων. Ο θύτης θα πρέπει να έχει πραγματοποιήσει αυτές τις φαντασιώσεις ή να του προκαλούν σημαντική δυσλειτουργία στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Οι Παραφιλίες ως Διαγνωστική Κατηγορία είναι Ψυχοσεξουαλικές- Καταναγκαστικού Τύπου Διαταραχές. Η Παιδοφιλία (DSM-V, 2013), χαρακτηρίζεται από έντονες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις αποκλίνουσας φύσης. Η δυσλειτουργία αφορά τις έμμονες σκέψεις που πρέπει να εκφραστούν με παιδιά προεφηβικής ηλικίας προκειμένου να επιτευχθεί η σεξουαλική διέγερση.
Η Παιδοφιλία δεν αποτελεί προσανατολισμό. Σπάνια αντιμετωπίζεται θεραπευτικά λόγω της έλλειψης ενσυναίσθησης. Οι πάσχοντες είναι πιθανόν να προσέλθουν σε ειδικό Ψυχικής Υγείας μόνο όταν εμπλέκονται με την Ποινική Δικαιοσύνη προκειμένου να αποσπάσουν Ελαφρυντικά.
Το Προφίλ των Δραστών
Οι Παιδόφιλοι είναι κυρίως άντρες άνω των 30 ετών, με περιορισμένο κοινωνικό δίκτυο. Αν είναι έγγαμοι πιθανόν να αντιμετωπίζουν κάποια Σεξουαλική Διαταραχή (ψυχικής ή οργανικής προέλευσης). Ο δράστης ανήκει συχνά στο περιβάλλον της άμεσης ή ευρύτερης οικογένειας. Μπορεί να είναι ο δάσκαλος, ο προπονητής, ο πατριός ή κάποιο άλλο πρόσωπο “υπεράνω υποψίας” ενώ σπανιότερα είναι άγνωστος στο θύμα.
Τα χαρακτηριστικά της Προσωπικότητας
Μία σειρά Ναρκισσιστικών, Ψυχοπαθητικών και Μεταιχμιακών χαρακτηριστικών ανιχνεύονται συχνά κατά την Κλινική- Ψυχομετρική Αξιολόγηση τους.
Η έλλειψη ενσυναίσθησης, η αδυναμία κατανόησης και σεβασμού των δικαιωμάτων/ ελευθεριών των θυμάτων, η αδιαφορία και η αγνόηση της πρόκλησης συνεπειών των πράξεων τους είναι από τα κύρια γνωρίσματά τους. Η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από χειριστικότητα και εκμετάλλευση. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών, δεν γίνονται εύκολα ή άμεσα αντιληπτοί.
Η έλλειψη σεβασμού αλληλεπιδρά με την αδυναμία ελέγχου της παρόρμησης, την αυξημένη επιθετικότητα, τον κυνισμό, την απουσία ενοχών και την ανάγκη εγκλωβισμού των άλλων σε κακοποιητικές πράξεις.
Συχνά ισχυρίζονται ότι δεν έχουν διαπράξει κάτι κακό (παράλογη εκλογίκευση). Επιχειρείται απόπειρα ελαχιστοποίησης του αξιόποινου της πράξης (ηθικοποίηση) με στόχο την παραπλάνηση. Δεν υπάρχει ποτέ μεταμέλεια και συχνά θα αμφισβητούν το θύμα ή θα αποδώσουν την ευθύνη της πράξη τους σε συκοφαντία.
Τα Αίτια
Τα αίτια εμπλέκουν τόσο βιολογικούς όσο και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Κάποιες θεωρίες αναφέρουν την τεστοστερόνη ως υπαίτια για την εκδήλωση παρεκκλίνουσας σεξουαλικής συμπεριφοράς ενώ δεν έχει εντοπιστεί γενετική προδιάθεση.
Ως παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης ευθύνονται τα παιδικά βιώματα που σχετίζονται με φυσική, συναισθηματική και σεξουαλική κακοποίηση ή η ύπαρξη γονέα με στοιχεία ανάλογης συμπεριφοράς. Αν και εκδηλώνονται στην διάρκεια της εφηβείας ωστόσο εμφανίζονται και στην μέση ηλικία λόγω στρεσσογόνων ψυχοπιεστικών καταστάσεων, επανακτώντας με αυτόν τον τρόπο τον έλεγχο σε κρίσιμες φάσεις όπως ανεργία, αποτυχία, απώλεια κ.α.
Η σημαντικότερη όμως υπόθεση που διατυπώνεται είναι ο θύτης ως κακοποιημένο παιδί αναζητώντας διέξοδο ταυτίζεται με τον βασανιστή του και γίνεται ο ίδιος βασανιστής. Τέλος, η διαστρεβλωμένη επιθυμία για επιβολή της σεξουαλικής κυριαρχίας, που σχετίζεται με τον μικρότερο σωματότυπο των ανηλίκων, συμπληρώνει τα θεωρητικά μοντέλα.
Μεθοδολογία προσέγγισης των Παιδόφιλων
Ο Παιδόφιλος συχνάζει σε χώρους σχετικούς με παιδιά (σχολεία, αθλητικά κέντρα κ.α.). Χρησιμοποιεί τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook), προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε παιχνίδια στο διαδίκτυο.
Στοχεύει, κατά περίπτωση, σε συγκεκριμένες ηλικίες και φύλο. Συνήθως είναι παιδιά προεφηβικής ηλικίας (χωρίς σεξουαλικές εμπειρίες), αλλά βρίσκονται στη φάση της εξερεύνησης της σεξουαλικότητάς τους.
Τα παιδιά είναι συνήθως ντροπαλά, συνεσταλμένα ή ευάλωτα. Προέρχονται από προβληματικές οικογένειες ή με μειωμένους πόρους ή και άλλες που οι γονείς λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι.
Θα επιχειρήσει να γίνει φίλος με το παιδί και να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του, στοχεύοντας στην ανάγκη τους να ακουστούν και να βρεθεί κάποιος που τα καταλαβαίνει. Δρα μεθοδικά και με υπομονή.
Αρχικά μπορεί να χρησιμοποιεί τσιμπήματα, γαργαλητά, χάδια, να ζητάει από το παιδί να τον φιλάει και προχωρά ανάλογα με τις αντιδράσεις του παιδιού.
Η σεξουαλική δραστηριότητα με παιδιά οδηγεί στην πεποίθηση ότι η δράση θα μείνει ατιμώρητη αγνοώντας νόμους και κανόνες, ενώ η Νοητική Υστέρηση ή ο ψυχωτικός τρόπος σκέψης που συχνά συναντάται οδηγεί στην παρερμηνεία της πραγματικότητας προκειμένου να προσαρμοστεί στις φαντασίες τους.
Η Παιδοφιλία στην Ελλάδα
Τα περιστατικά έχουν λάβει ανησυχητικές διαστάσεις ενώ ανάλογη αύξηση παρατηρείται και στην διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας μέσω διαδικτύου. Οι καταγγελίες συχνά στρέφονται εναντίον ατόμων του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος, για παράδειγμα η σεξουαλική κακοποίηση από τον πατέρα ή τον παππού, ή οι ασέλγειες από εκπαιδευτικούς ή άτομα τα οποία έχουν αναλάβει την φύλαξη ανηλίκων.
Τα Ποσοστά και οι Ενδεικτικές Συμπεριφορές
Η σεξουαλική κακοποίηση εντοπίζεται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον (γονέας 19%, πατριός 30%, θείος 18%, ή παππούς 5%). Εξίσου πιθανό είναι ο θύτης και το θύμα να μην γνωρίζονται πολύ καλά (δάσκαλοι, προπονητές κ.α.).
Η εκδήλωση συμπεριφοράς ποικίλει και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, την επίδειξη των γεννητικών οργάνων, την αυτοϊκανοποίηση παρουσίας του παιδιού, την ηδονική παρατήρηση γυμνών παιδιών, την επαφή και τριβή των γεννητικών οργάνων, τις θωπείες σε διάφορα μέρη του σώματος ή τον βιασμό.
Κατά κανόνα, δεν χρησιμοποιείται βία αλλά διάφορες μορφές ψυχολογικού χειρισμού εκτός κι αν υπάρξει αντίδραση από το θύμα οπότε προβαίνουν στον εκφοβισμό, τις απειλές ή και την δωροδοκία προκειμένου να αποτρέψουν την αποκάλυψη της συμπεριφοράς τους.
Της Δρ. Τέσσας Χριστοδούλου, PhD, CPsych, AFBPsS, CSci
